Streic Fawr Chwarel y Penrhyn, Bethesda (1900 – 1903) yw’r anghydfod diwydiannolhiraf yn hanes y Deyrnas Unedig, a chefndir nofel fawr T Rowland Hughes. Rhwygwyd cymuned, chwalwyd teuluoedd, a gwelwyd dioddefaint fel na fu o’r blaen. Ond roedd yna ddewrder hefyd a phobl yn sefyll dros egwyddor a hawl a thegwch. Trwy’r cyfan, yn wyneb brad a chaledi, roedd yna chwerthin a chanu, ac yn fwy na dim, roedd yna frawdgarwch.

Bydd aelodau o’r gymuned leol yn ymuno â chast proffesiynol i ddod â’r cyfan yn fyw, wrth i Edward Ifans a’i deulu wynebu’r her fwyaf yn eu hanes.

Cyfrannodd chwarelwyr Gogledd Cymru o’u cyflogau prin i godi prifysgol a mynnu gwell i’w plant. Dyma stori enwocaf yr arwyr hynny, i ddathlu agoriad theatr odidog newydd wrth droed y coleg hwnnw.