Dydw i erioed wedi ymddiddori mewn gwleidyddiaeth. Dydw i ddim wedi bod yn un sy’n dilyn trafodaethau Tŷ’r Cyffredin na’r Senedd, nac wedi ceisio rhagweld sut ddyfodol sydd i wleidyddiaeth Cymru. Ond bellach mae hi’n gwbl amhosib osgoi’r peth. Dros y blynyddoedd diwethaf mae Facebook a Twitter wedi bod yn fan canolog ar gyfer dadleuon gwleidyddol tanbaid, ac mae sawl sesiwn ddiflas o sgrolio trwy fy ffôn wedi arwain at ddigalonni, gwylltio, a chuddio’r ffôn mewn drôr er mwyn esgus bod yr holl beth ddim yn wir!

Ac wrth weld y dadleuon ymysg pobl ifanc yn dod yn rhywbeth mwy cyffredin (hyd yn oed os oedd hynny er mwyn penderfynu ai ‘Popty Ping’ ynteu ‘Meicrodon’ yw’r term cywir), dechreuais feddwl beth fydd penllanw hyn i gyd. Pa mor bell mae’r dadlau’n mynd i fynd, a faint mae hi’n mynd i gymryd i rywun gracio yn y pen draw a gwneud rhywbeth? Pryd mae’r keyboard warriors am droi yn rhyfelwyr go iawn?

Penderfynais osod y ddrama yn y dyfodol cymharol agos a gweld sut byddai criw ifanc o Gymry Cymraeg yn ymateb pe bai Cymru, fel gwlad, yn y fantol ac ar fin cael ei huno gyda Lloegr. Wedi eu gwthio i’r eithaf, mae’r criw yn troi at derfysg er mwyn ceisio dal gafael ar ryw fath o annibyniaeth ond, fel sydd i’w weld yn aml ar dudalennau Twitter, mae dadlau ac anghytuno o fewn y criw yn peryglu llwyddiant eu cynllun.

Wedi llwyddiant y ddrama yng nghystadleuaeth y Fedal Ddrama yn Eisteddfod Genedlaethol 2018, cefais y cyfle euraidd o weithio gyda Sarah Bickerton er mwyn ceisio cryfhau’r sgript a chyfoethogi’r byd rhannol ddychmygol hwn yn y dyfodol. Bu ei harweiniad hi, a’i ffordd o wneud i mi gwestiynu popeth am Gymry’r dyfodol, yn allweddol er mwyn sicrhau bod y byd gwleidyddol sy’n gefnlen i’r ddrama yn gredadwy ac yn bosibl, a’n bod yn creu deinameg ddramatig rhwng y cymeriadau sy’n gyfrifol am beryglu llwyddiant eu cynllun. Bu sgwrsio gyda’r Athro Richard Wyn Jones yn werthfawr hefyd er mwyn gallu rhagweld trywydd gwleidyddol ein gwlad, a bu cyfraniad Ffion Dafis a’r actorion yn gymorth mawr wrth fireinio a chyfoethogi’r cymeriadau.

Drama am Gymry ydi ‘X’; drama am gymeriadau a phobl ifanc Cymraeg sy’n cael eu gorfodi i weithredu er mwyn achub eu gwlad, a drama sydd wedi fy ngorfodi i ymddiddori mewn gwleidyddiaeth am nad oes modd dianc oddi wrthi erbyn hyn. Fedrwn i ddim cuddio’r ffôn yn y drôr ’na am byth!

Rhydian Gwyn Lewis, awdur y ddrama.

Ceir rhagor o fanylion am y cynhyrchiad, ynghyd â dyddiadau ac amseroedd y perfformiadau yn Eisteddfod Genedlaethol Sir Conwy yma.