A minnau yn un sy’n mwynhau ymweld â’r Alpau yn y gaeaf, profiad rhyfedd, ond dymunol iawn, oedd ymweld yn haul braf mis Mehefin y llynedd â thref sy’n elwa’n fawr, ben arall y flwyddyn, ar ddiwydiant sgïo.

A minnau yn un sy’n mwynhau ymweld â’r Alpau yn y gaeaf, profiad rhyfedd, ond dymunol iawn, oedd ymweld yn haul braf mis Mehefin y llynedd â thref sy’n elwa’n fawr, ben arall y flwyddyn, ar ddiwydiant sgïo. Mae dinas Bruneck yn Yr Eidal (neu Brunico, fel y’i gelwir yn yr Eidaleg) yn brif ddinas rhanbarth yng Ngogledd yr Eidal o’r enw De Tyrol. Mae Gogledd Tyrol yn rhan o Awstria erbyn hyn, yr ochr arall i’r mynyddoedd sy’n gwahanu’r diriogaeth. Mae hyn yn ganlyniad i ail ddiffinio ffiniau’r rhan yma o Ewrop yn ystod ac yn dilyn yr Ail Ryfel Byd. Prif iaith y rhan yma o’r Eidal felly yw’r Almaeneg. Oherwydd y dylanwadau ieithyddol a diwylliannol gwahanol sydd wedi bod ar ei phobl dros y canrifoedd, mae Almaeneg De Tyrol yn eithaf gwahanol i Almaeneg yr Almaen neu Awstria. O ganlyniad i hyn oll, fe ystyrir Almaeneg De Tyrol yn iaith leiafrifol yn Yr Eidal. Hefyd, mae trigolion De Tyrol yn teimlo nad ydyn nhw yn perthyn yn llawn rhywsut i’r Eidal nac i Awstria. Tydi hyn ond yn un enghraifft o sut mae diwylliannau ieithyddol leiafrifol ar draws Ewrop yn gwahaniaethu oddi wrth ei gilydd yn y manylion sy’n eu diffinio. Yr hyn sydd gennym yn gyffredin yw’r ffaith ein bod yn cael ein diffinio fel lleiafrif ieithyddol, mond mae profiad pob diwylliant ieithyddol leiafrifol yn bur wahanol.

Oddi ar 2012, mae Theatr Genedlaethol Cymru wedi ymdrechu gyda chyfeillion ar draws Ewrop i greu rhwydwaith o gwmnïau theatr sy’n cynrychioli diwylliannau ieithyddol leiafrifol. Gyda chymorth ariannol gan Gelfyddydau Rhyngwladol Cymru, derbyn gwahoddiad oedd y cam cyntaf, gan gwmni o’r enw Deutsch-Sorbisches Volkstheater i ymuno a nhw yn eu cartref yn ninas Bautzen yn nwyrain Yr Almaen, mewn cynhadledd i archwilio’r potensial o greu rhwydwaith o’r fath. Mae’r cwmni hwn, yn ogystal â chreu gwaith yn Yr Almaeneg, yn creu theatr yn yr iaith Sorbeg, sef iaith leiafrifol yn y rhan yma o’r Almaen a elwir yn Lusatia.

Y cam diweddaraf yn y prosiect hwn, eto gyda chymorth Celfyddydau Rhyngwladol Cymru, oedd mynd gyda Chynhyrchydd Gweithredol Theatr Genedlaethol Cymru, Rhian A. Davies, i gwrdd eto yn Bruneck ym mis Mehefin y llynedd, a hynny yng nghartref un o bartneriaid y prosiect, y Stadttheater Bruneck, er mwyn ffurfio cais ar y cyd gyda nifer o gwmnïau eraill i greu darn o waith a fyddai’n datblygu’r berthynas rhwng y cwmnïau hynny ac yn datblygu’r rhwydwaith eang ac amrywiol hwn. Profiad chwithig iawn oedd bod yng nghwmni nifer o gynrychiolwyr o gwmnïau theatr ledled Ewrop i ddatblygu prosiect uchelgeisiol a fydd yn dod â phobl ynghyd a rhannu profiadau ar draws ffiniau gwladwriaethol, a chyd-gynllunio yr un pryd gais am nawdd ar gyfer y prosiect hwnnw i gronfa Ewrop Greadigol yr Undeb Ewropeaidd, pan ddaeth y newyddion fod pobl y Deyrnas Unedig wedi pleidleisio mewn refferendwm i adael yr Undeb Ewropeaidd. Ond mater arall yw hwnnw.

Beth bynnag am y bleidlais honno, a beth bynnag am berthynas Cymru â’r Undeb Ewropeaidd yn symud ymlaen, y bwriad o hyd yw parhau i gydweithio â chwmnïau ledled Ewrop sy’n rhannu gyda ni brofiadau ieithoedd bychain a diwylliannau lleiafrifol a’r awydd i gyd-weithio a dysgu oddi wrth ein gilydd; a maes o law, i wneud cais i’r Undeb Ewropeaidd am nawdd i gefnogi ein menter.

 

Diolch i Gelfyddydau Rhyngwladol Cymru am gefnogi’r daith hon.